Eduard Veterman
Elias Eduard Veterman
Den Haag 1901 – 1946 Laren
Eduard Veterman was een Nederlands schrijver en bezocht de Haagse Academie voor Beeldende Kunsten.
verzetsman
Veterman was verzetsman tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij nam een valse naam aan (‘prof.dr. Eduard Jacques Necker’, hoogleraar Kunstgeschiedenis) en moest onderduiken.
vervalsen van persoonsbewijzen
Tijdens de bezetting maakte hij zich verdienstelijk met het vervalsen van persoonsbewijzen voor onderduikers en verzetsmensen. Naar schatting heeft hij tweeduizend mensen gered van deportatie. Hij maakte deel uit de verzetsgroep Luctor et Emergo.
verraden
Veterman werd in 1943 verraden, door de Gestapo gearresteerd en na verhoor in Amsterdam naar Scheveningen gebracht (Oranjehotel). Later werd hij naar Haaren gebracht waar hij het op zich niet slecht had en tenslotte naar Utrecht, een plek die hij vreesde.
proces en gevangenschap
Veterman kreeg een showproces waarin de gehele groep (21) werd veroordeeld tot de doodstraf. Ze moesten de tenuitvoerlegging afwachten in een Duitse cel (Lüttringhausen). Uiteindelijk zou hij 2,5 jaar in gevangenissen doorbrengen.
Het vonnis werd niet uitgevoerd. De reden is nooit bekend geworden, daar doen meerdere verhalen de ronde over. Zo zou de groep rond Veterman pas geliquideerd kunnen worden na schriftelijk bevel van Hitler; een ander zei dat de groep mogelijk geruild ging worden tegen Duitse krijgsgevangenen.
Maar ook de directeur van de gevangenis speelde een belangrijke rol. Hij voorkwam dat de SS de groep rond Veterman meenam. Daarop moest de directeur een groep van veertig gevangenen selecteren die dan gefusilleerd zouden worden waarop de directeur zestig Duitse criminelen meegaf. In Amsterdam wemelde het namelijk van de Duitse opportunisten die dachten boven de wet te staan. Dat pakte anders uit want ze werden gearresteerd, veroordeeld en opgesloten.
De SS was blij dat ze zestig in plaats van veertig mannen meekregen en vroegen verder nergens naar. De groep werd in de buurt van de gevangenis doodgeschoten.
Eduard simuleerde regelmatig hartfalen en probeerde zo op geslepen wijze privileges los te krijgen van zijn bewakers.
Veterman kon goed tekenen en bewakers, SS’ers en de gevangenisdirecteur lieten zich graag portretteren door Veterman. In ruil kreeg hij veel gedaan. Zo rekte hij zijn eigen leven en dat van de groep.
bevrijding
Op 15 april 1945 werd de gevangenis door Amerikanen ontzet. Het duurde vervolgens nog een maand alvorens Veterman terug kon keren naar Nederland. Veterman sprak diverse talen, wat de Amerikanen goed uitkwam waarop hij in Duitsland bleef om de ontmanteling van de gevangenis in goede banen te leiden. Zijn vrouw Katy wachtte met smart op hem, maar toch gaf Veterman voorrang aan zijn medegevangenen.
Amsterdam
Nadat alles was afgerond sloot hij in Amsterdam dan toch eindelijk zijn vrouw Katy en dochter Etty in de armen. Etty had een paar jaar bij oud buren in Blaricum gewoond maar Katy had haar na haar eigen vrijlating opgehaald.
Het gezin trok weer in aan de Prinsengracht 763. Een huis dat van boven tot beneden gestript was door de Duitsers en Nederlanders die op zoek waren naar waardevolle spullen en hout om te verbranden.
Het deerde het gezin Necker Veterman, zoals hij zich graag liet noemen, totaal niet. Ze waren immers vrij en hadden onderdak in Amsterdam.
missie
Toch had Eduard nog één missie: aan de kaak stellen wat er bij de regering, de ambtenarij en het Rode Kruis allemaal mis was.
Na de bevrijding had hij groot succes met het toneelstuk “Oranje Hotel”, waarvan 150 voorstellingen gespeeld werden.
dubieus gedrag militairen en politici
Prins Bernhard gaf Veterman persoonlijk de opdracht tot het schrijven van de geschiedenis van de Binnenlandse Strijdkrachten, maar toen duidelijk werd dat de schrijver daarin een boekje open wilde doen over dubieus gedrag van hooggeplaatste militairen en politici tijdens de oorlog, werd de opdracht weer ingetrokken, niet door Prins Bernhard, maar door de regering.
overlijden
In juni 1946 kwamen Veterman en zijn vrouw Katy om het leven bij een verkeersongeluk bij Laren. Omdat hij na de bevrijding een ware luis in de pels was geworden, waren er onmiddellijk geruchten over een liquidatie, maar bewijs hiervoor is nooit geleverd.
bron: wikipedia /de dokwerker