Jan ‘Bertus’ Heukelom
Jan ‘Bertus’ Heukelom
Amsterdam 1875 – 1965 Voorburg
Jan Bertus Heukelom was een Nederlandse graficus, vooral bekend als één van de productiefste boekbandontwerpers.
opleiding
Jan Heukelom genoot zijn opleiding aan de Rijksschool voor Kunstnijverheid en de Rijksacademie van Beeldende Kunsten (1893-1895) aan de Stadhouderskade 86 te Amsterdam.
familie
Jan was de zoon van Jan Bertus Heukelom en Catharina Schrijver.
Heukelom was getrouwd met Margaretha Catharina Pieterse. Samen kregen zij in 1903 een zoon genaamd Willem Christiaan.
Jan Bertus werd later ook de opa van Margaretha, Willems dochter, die in 1931 werd geboren.
docentschap
Jan Heukelom was grafiekdocent aan Het Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs in Amsterdam en gaf hij les aan de Teekenschool voor Kunstambachten (1897-1909).
Vanaf 1908 werd hij ook leraar aan de Kunstnijverheidsschool Quellinus Amsterdam. Hier bleef hij, ook nadat deze school in 1924 was opgegaan in het Instituut voor Kunstnijverheid, lesgeven tot aan zijn pensionering in 1940.
Als docent aan de Kunstnijverheidsschool Quellinus in Amsterdam was hij leraar van Piet Hein van Asperen, Estella den Boer, Fré Cohen, Chris van Geel, Albert Klijn en Joop Löbler.
veelzijdigheid
Van Heukelom werd een bekend kunstschilder, aquarellist, lithograaf, tekenaar, houtsnijder en ontwerper van een grote reeks van prachtige boekbanden. Hij was ook pastellist, graficus, ontwerper, illustrator, kunstnijveraar en hij ontwierp boekdecoraties, dessinontwerpen en behangontwerpen.
250 boekbanden en illustratiewerk
Als illustrator en boekbandontwerper werkte Heukelom voor verschillende uitgevers, waaronder Querido, W.L. & J. Brusse’s Uitgeversmaatschappij, De Arbeiderspers en Ploegsma.
Vanaf ca. 1899 werkte hij voor de Amsterdamse uitgeverij S.L. van Looy, waarvoor hij onder meer boekbanden en illustraties voor diverse dichtbundels van René de Clercq verzorgde.
Uit 1904 dateert het prentenboek ‘Op en om het krabbelbaantje’, waarvoor hij tekst én illustraties direct samen op de lithografische steen tekende, in navolging van Theo van Hoytema die hij zeer bewonderde. Dit boek werd door Van Looy uitgegeven in samenwerking met W.L.& J. Brusse in Rotterdam, voor welke laatste uitgeverij hij ook regelmatig ging werken.
Zo maakte Heukelom voor Brusse o.a. banden voor boeken van J.H.Leopold, illustraties voor allerlei brochures en andere gelegenheidswerkjes van M.J. Brusse. In de jaren ’20 maakte hij een flink aantal omslagen voor dichtbundels van C.S. Adama van Scheltema.
Daarnaast werkte Jan geregeld voor diverse andere uitgevers, waaronder Nijgh & Van Ditmar, Querido en D. Coene. Voor deze laatste maakte hij in 1908 het prentenboek ‘Hollandsch strand’.
Zijn illustratiewerk is vaak vrij naturalistisch van stijl, maar Heukeloms boekbanden passen duidelijk binnen de ‘constructieve’ richting en zijn altijd met behulp van een geometrisch grondpatroon ontworpen. Ook zijn latere ontwerpen zijn doorgaans op basis van zo’n patroon ontstaan, maar daar is het vaak minder nadrukkelijk zichtbaar.
Van zijn hand zijn ruim 250 boekbanden bekend.
Philips
Ook omstreeks 1918 maakt Heukelom voor Philips twee reclameplaten, de ene plaat beeldt een glasblazer uit en de andere de Philips argalamp. Ze staan afgedrukt in een artikel over Heukelom in het blad ‘De Bedrijfsreklame’. De reclamebriefkaart met de afbeelding van de argalamp maakt duidelijk dat door over te schakelen van gas op elektriciteit, de lamp uitkomst brengt bij de aan het einde van de Eerste Wereldoorlog heersende kolen- en gasnood.
lidmaatschappen
Heukelom ontwierp ook patronen voor behang en goudleer en was lid van de VANK; Vereeniging voor Ambachts- en Nijverheidskunst.
vrij werk
Heukelom heeft naast toegepast werk ook altijd ‘vrije’ tekeningen en schilderijen vervaardigd, waarmee hij echter zelden naar buiten trad. Alleen in 1940 had hij, vermoedelijk ter gelegenheid van zijn pensionering, in Galerie Robert in Amsterdam een eenmansexpositie, waar hij enkele tientallen schilderijen, aquarellen en pastels liet zien, voornamelijk met dieren, bloemen en zee-aquariums.
overlijden
Op 9 juli 1965 overlijdt Jan Heukelom in zijn woonplaats Voorburg.
Hoewel Heukelom als een van de belangrijkste Nederlandse boekkunstenaars van zijn tijd geldt, is er maar weinig over zijn leven bekend.
bron: wikipedia / vvnk.nl / kunstbus.nl