danseres Chaja Goldstein

Chaja Goldstein

Rypin, Polen 1908 – 1999 Netanya, Israel.

Paul Citroen maakte vanaf 1933 meerdere portretten van Chaja Goldstein, waaronder foto’s, tekeningen en een schilderij, te zien in Zwolle, Museum de Fundatie, in de rol van een Yeshiva-jongen.

Chaja Goldstein was geboren in een Pools getto en groeide op in Berlijn, Maar verhuisde in 1933, na Hitlers machtsovername, naar Nederland.

Nederland
Ze vestigde hier een grote reputatie als danseres-zangeres met Jiddisch repertoire. De kunstcritici, ook in het buitenland, begroetten haar als een belangrijke kunstenares.

Kunstenaars en intellectuelen, zoals Abel Herzberg, Joris Ivens, Paul Citroen, Eva Besnyö, Victor van Vriesland en Willem Sandberg namen haar in hun kring op. Ze trouwde met de Duitse cineast Theo Güsten.

wo 2
Halverwege de Tweede Wereldoorlog belandde ze in het concentratiekamp Westerbork. In 1943 wist ze vrijlating te bewerkstelligen.

na wo 2
Na de oorlog miste ze als artieste een groot deel van haar joodse publiek. Daarom emigreerde ze in 1948 met haar man naar New York, nadat ze in een bomvolle Amsterdamse Stadsschouwburg was uitgeluid, met een programma boekje waarvoor Paul Citroen de illustraties had gemaakt.

Amerika
In Amerika wachtte haar een bittere teleurstelling. Pers en publiek reageerden geestdriftig op haar eerste optredens, maar toch nam ze in die samenleving als artieste een veel marginalere positie in dan ze gewend was.

Het dieptepunt was een incident na een geslaagd optreden voor welgestelde New Yorkers. Ze wilde zich na afloop bij de gasten voegen, maar werd naar de keuken verwezen, de plaats voor ‘het personeel’. Volgens de overlevering zou ze daarna nooit meer in Amerika zijn opgetreden.

Ze ging voor haar man werken, die een florerend bedrijf in kunstreproducties had.

Nederland
In 1973 keerde ze met haar zieke echtgenoot naar Amsterdam terug, waar haar man enkele jaren later stierf.

Toen hij weldra stierf, had ze alleen nog haar goede vriendin, de Nederlandse Elly Bouwman. Die trof haar op een dag thuis aan, terwijl ze in depressieve bui alle knipsels over haar carrière verscheurde, uitroepend: “Mijn hele kunst betekent niks meer, wie is daar nog in geïnteresseerd?”

Israël
Chaja emigreerde in 1978 naar de badplaats Netanya in Israël op verzoek van haar broer, die daar woonde.

overlijden
Chaja overleed op 27 januari 1999. Ze werd nabij Netanya begraven in de aanwezigheid van twaalf mensen.

bron: jodeninnederland.nl / researchgate.net / RKD / NRC